دکتر ناصر علیزاده وبسایت رسمی دکتر ناصر علیزاده
مغربی تبریزی، ابوعبداللَّه، شمسالدین محمد
قرن: ۸
(ح ۸۰۹-۷۴۹ ق)
عارف و شاعر، متخلص به مغربى. معروف به شیرین یا ملا محمد شیرین و مشهور به شمس مغربى. معروف به شیرین یا ملا محمد شیرین و مشهور به شمس مغربى. علت اشتهار و تخلص وى به مغربى را عدهاى سفر او به مغرب و خرقه پوشیدن از دست یکى از منسوبین ابن عربى مى دانند. به روایت تذکره ها او در قریه ى نایین اصفهان یا در یکى از قراى تبریز به دنیا آمد.
از آنجایى که وى به گویش آذرى شعر و ترانه مى سروده، تبریزى بودنش مسلم است. وى مرید شیخ اسماعیل سیسى سمنانى از اصحاب شیخ نورالدین عبدالرحمان اسفراینى و با کمال خجندى معاصر و معاشر بود. میرزا میرانشاه، پسر تیمور گورکان والى آذربایجان، مدتى مرید مغربى بود. مؤلف «روضات الجنان» او را به چندین سلسله منتسب مىداند: از یک طریق به سعدالدین حموى و از او به شیخ نجمالدین کبرى، از طریق دیگر به صدرالدین قونوى و از طریق او به شیخ محیىالدین ابن عربى و از طریق اوحدالدین کرمانى به ابوالنجیب سهروردى و نیز از طریق شیخ عبدالمؤمن سراوى به شیخ شهابالدین سهروردى و از او به ابوالنجیب سهروردى و از طریق شیخ اسماعیل سیسى به شیخ نجمالدین کبرى او را از پیروان طریقهى سهروردیه مىدانند که به احتمال زیاد خرقهى ارادت خود را از مشایخ این فرقه گرفته و آنچه از کبرویه و قونویه گرفته، خرقه ى تبرک بوده است.
از شاگردان وى احمد بن موسى رشتى را مىتوان نام برد. مغربى از شعراى پیشین به دو عارف بزرگ یعنى سنایى و عطار نظر داشته و غالبا ًدر شعرش به نام آنان اشاره کرده است. او با حافظ نیز معاصر بوده و احتمال دارد که از او تأثیر پذیرفته باشد. او همچنین از همام تبریزى نیز بىتأثیر نبوده است. برخى تذکرهها شیخ عبداللَّه شطارى، موسس شطاریه را از شاگردان و جانشینان وى مىدانند که محمد شیرین وى را به هند فرستاد.
مغربى داراى اشعار عربى و فارسى است که قسمت فارسى اشعارش چند بار به چاپ رسیده است. اشعارش در ذکر معانى عرفانى خاصه بیان وحدت وجود است. در محل دفن وى نیز اختلاف وجود دارد، بعضى مرقد او را در محلهى سرخاب تبریز و بعضى در اصطهبانات فارس مى دانند. به تشخیص «ریحانه الادب»، ملا محمد شریف مغربى مذکور در «سفینه الشعراء» همان ملا محمد شیرین مغربى است. از آثار وى: «مرآه العارفین» یا «اسرار فاتحه» در تفسیر سوره ى «فاتحه الکتاب»؛ «درر الفرید فى معرفه التوحید» در سه فصل توحید، افعال و صفات خدا؛ «جام جهان نما» در علم توحید و مراتب وجود که احمد بن موسى رشتى بر آن شرح نوشته است؛ «نزهه الساسانیه»؛ دیوان شعر، شامل اشعار فارسى، عربى و ترکى که نسخه هاى کهن آن شامل «فهلویات مغربى» نیز بوده است.
منبع: دانشنامه اسلامی/موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت (ع)/http://wiki.ahlolbait.com
