قله هشته سر ( به ارتفاع ۲۹۵۴ متر)
قله هشته سر که در تلفظ ترکی هشتسر( به کسره، سکون ش،فتح ت و س،سکون ر ) خوانده می شود که در بلندای کوه های منطقه کلیبر و هوراند قرار دارد. این کوه دارای دره های عمیق و همچنین پر آب است که از برف قلل متعدد کوه سرچشمه می گیرد.
این کوه برای خیلی از کوهنوردان نامی آشنا بوده و در عین حال منطقه ای ناآشناست . مردم منطقه از این کوه به عنوان نماد صلابت و بزرگی یاد می کنند. منطقه ی هشتاد سر در روزگاران قدیم شامل محدوده ی وسیعی بوده که شهرستان های کلیبر ، مرند و ورزقان را دربر می گرفته است ، بطوریکه در تعاریف قدیمی کلیبر ، آن را شهری معرفی می کند که در منطقه ی هشته سر ( هشتادسر ) قرار دارد !!
این کوه ،تا اواسط دهه ی ۷۰ مامنی برای کل و بز بوده اما شکار غیر مجاز موجب انقراض محلی و کوچ اجباری این گونه به سایر نواحی شد. هشتسر کوهی است که یاد آور بزهایی است که با زیاده روی شکارچیان، شکار شدند و پوست و شاخهایشان هم اکنون دکور ویترین شکارچیان شده است. خوشبختانه صخرههای این کوه به دلیل عدم دسترسی، مسکن امنی برای گونههای مختلفی از حیوانات همچون سیاه گوش و کبک دری وخرس قهوه ای ،گربه ی وحشی ،خوک وگراز و … شده است.
از پرندگان هم می توان به عقاب طلایی،کبک چیل،ابیا،لاچین،کبک و….اشاره کرد.در گذشته هایی نه چندان دور آواز کبک دری از صخره های این کوه شنیده می شد.البته امروزه خبرهایی مبنی بر وجود این پرنده ی زیبا به گوش می رسد اما صحت و سقم این خبر نیاز به بررسی بیشتری دارد.پلنگ را نیز باید به لیست گونه های منقرض شده این کوه افزود.
وجه تسمیه کوه به هشتاد سر
با توجه به اینکه از دیرباز نوشته و سند جز در مورد مسایل عشق و عاشقی و شعر و غزل در این کشور رواج نداشته و همه چیز شفاهی بوده است برای همین تغییرات و تحریفات و گاه فراموش شدن و بعد از سالها دوباره پیدا شدن باعث شده است که همه ی اطلاعات ما با عبارت ” بقولی ، به روایتی ” آغاز شود … البته ما همیشه در یک دوردست غیرقابل استنادی کتابخانه هایی داشته ایم که آتش گرفته است ولی چون با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی شود پس همان بهتر قبول کنیم که ما هم جزو ملت های شفاهی تاریخ هستیم !!
شاید بهمین دلایل بوده که تا همین اواخر دلیل نامگذاری منطقه هشتاد سر را وجود ارتفاعات و قله های متعدد در منطقه می دانستند !! و شاید باور بر این بود که در این محل هشتاد قلعه وجود داشته که با هم در ارتباط بودند ، البته وجود ارتباطات بین قلعه ای در زمان قیام بابک در این منطقه وجود داشته است ولی ساخت و ساز این قلعه به سالهای پیش از قیام بابک برمی گردد و بابک تنها در یک بازه ی زمانی ساکن آنها بوده است والا در ساخت آنها هیچ نقشی نداشته و قلعه ها مربوط به زمان ساسانیان هستند و نام های رایج در منطقه یادگاری از آن دوره است .
و اما هشتاد سر …
طبق روایات دینی بعد از طوفان نوح کشتی بر بالای کوهی نشست که آن را جودی گفته اند ، و ما آن را بنام آرارات می شناسیم ، بقایای کشف شده و مطالعات باستان شناسی در محل پیدا شدن فسبل و بقایای کشتی که یک تحقیقات بین المللی گسترده را شامل می شود در این باره جای شکی باقی نمی گذارد که محل کشتی نوح در پای قله ی آرارات ، مابین دوبایزید ترکیه و بازرگان ایران ، قرار دارد …
طبق روایات تعداد نفراتی که در کشتی بودند بین هشت نفر تا هشتاد نفر اعلام شده است ، بعد از پیاده شدن از کشتی ، مردم راه افتادند برای پیدا کردن جایی برای زندگی کردن و اولین محلی که برای سکونت برگزیدند را هشتادسر نامیده اند ، این اسم در کتاب های عربی ثمانین خوانده می شود … از نظر جغرافیای طبیعی و نوع زندگی آن زمان ، دامپروری و کشاورزی ابتدایی و در حد دیم بوده و تامین غذا از راه شکار ، منطقه ی هشتاد سر که جنگل های ارسباران را در بر می گیرد بهترین انتخاب بوده است …
و اما فاصله ی میان دو گوش گربه ی نقشه ی کنونی ایران که منطقه ی هشتاد سر را شامل می شود از نظر منطقی هم فاصله ی زیادی برای یافتن یک محل مناسب نبوده و نظریه هشتادسر را تقویت می کند ، خاصه اینکه وجود یک زیارتگاه و مقبره که بنام قبر مادر نوح مشهور است و در شهرستان مرند قرار دارد ، حضور افراد مربوط به آن دوره را تائید می کند.
رایج ترین صعود به کوه هشته سر(از مسیر روستای گوار از توابع شهرستان کلیبر)
روستای گوار با ۱۲۰ خانوار بزرگترین روستای دامنه این کوه می باشد. فاصله این روستا از شهر کلیبر تقریبا ۲۷ کیلومتر است. چنانکه مسیر شهر کلیبر به سمت خدا آفرین را از جاده اسکانلو ادامه دهیم در بلندترین نقطه مسیر به ارتفاع ۱۹۵۴ متر در سمت راست جاده ( کیلومتر ۱۵) جاده آسفالته قرار دارد که مسیر روستاهای گوار، گوزلان، عربشاه، کلی سفلی … می باشد با ادامه این مسیر به صورت مستقیم بعد از ۱۲ کیلومتر جاده آسفالته و خاکی ( در حال آسفالت بقیه راه ) به روستای زیبای گوار می رسیم.
از این روستا کوه زیبای هشت سر در همه فصول سال در منظر دید قرار دارد. روستای گوارکه مسیر اصلی صعود به کوه هشت سر است از کوه های بلند وسر به فلک کشیده ی زیادی برخوردار است وهمچنین از دشت های زیبا ومکان های دیدنی مانند چهل چشمه که یکی از مکان های گردشگری میباشد برخورداراست.این روستا واقع دراستان اذربایجان شرقی بخش شهرستان کلیبریکی ازپرجاذبه ترین روستاهای شهرستان کلیبر میباشد.ازسایرروستاهای مشرف به این کوه میتوان از : روستاهای کلی سفلی , نیق , عربشاه (حرفشه ) , کیقباد , تازکند , کلی علیا, میدان لار ,…. نام برد.
از قسمت جنوبی روستای گوار تا دامنه کوه ۲ کیلومتر راه است که هم با ماشین های روستایی می توان طی کرد هم با پای پیاده تا به دامنه کوه برسیم و صعود از آنجا آغاز گردد. در این مسیر دو چشمه در ارتفاع های ۲۲۰۰ متری ( چهل چشمه) و ارتفاع ۲۴۵۰ متری ( چشمه بورد، محل ییلاق روستای گوار ) قرار دارد. چشمه دوم دارای آبی سرد و گوارا بوده و از یخجال های کوه هشت سر جاری می شود. این مسیر صعود دارای شیب تند بالای ۳۵ درجه تا ۴۵ درجه می باشد و اکثرا فاقد مسیر سنگلاخی است. لذا صعود در فصول مه آلود سال و بارانی به سبب سر سبزی همیشه گی آن دشوار می باشد.
جاذبه های گردشگری روستای گوار عبارتند از:
- چهل چشمه ی گوار
- باغ عشقی( روستای کلی سفلی)
- آبشار بزرگ گوار
- قلعه ی دختر( روستای دهرود)
- میدان قلعه سی
- باغ گلستان ( باغ امراهی )
- آبشارهای متعدد و دره های عمیق
- دره دربند
- قلعه عربشاه ( حرفشه )
- تپه کلیم چیخ
- مراتع زیبای کوه هشت سر ( ییلاق هشت سر)
۱۲. قلعه هشت سر
سایر مناطق تاریخی و دیدنی هشت سر
منطقه ی تاریخى قوبول دره سى:
قوبول درهسى در یک کیلومترى غرب قریه ی چناب از توابع هوراند (دو کیلومترى جاده ی اهر – کلیبر)پشت کوه سنگى مرتفعى واقع شده است، در مقابل آن، کوه هشتسر قرار دارد که به روایتى مسکن اصلى بابک خرمدین بوده است. تپه ی تاریخى اژدها داشى در این دره قرار دارد. بر بدنه و بالاى آن غارهایى است که به گفته ی اهالى هر کدام گنجایش بیش از دو هزارنفر را دارد. بر روى تپههاى قوبول درهسى، حفارى و تخریبهاى ناهنجارى صورت گرفته و تعداد قابل توجهى مجسمههاى سنگى بیرون ریخته است. این مجسمهها که تعداد آنها از صد بیشتر است و در غارهاى وسیع سینه ی کوه پیدا شدهاند، اکثراً صورت مردان جنگى را دارند که دست بر سینه ایستادهاند. همچنین در قوبول درهسى میدانى است به نام هوشنگ شاه (لشگرگاه) و معبدى به نام جلال تالان که احتمالاً بازمانده ی یک آتشکده است. علاوه بر مجسمههاى سنگى مردان جنگى، مجسمههاى دیگرى نیز به شکل گاو یا افراد غیرنظامى از این منطقه کشف شده که نمىتوان هویت دقیق محل آن را تعیین کرد. از طرف دیگر در این ناحیه مقابرى وجود دارد که سفالهاى منسوب به هزاره ی اول و دوم قبل از میلاد از درون آنها به دست آمده است.
تهیه و تنظیم : دکتر ناصر علی زاده
۱- منطقه کشف بقایای کشتی نوح ۲- کوهستان هشتادسر
۳- محل قله هشتاد سر
